Soldau KL to nazwa, która w okresie II wojny światowej budziła przerażenie i grozę. Ten hitlerowski obóz koncentracyjny istniał w latach 1939–1945 w Działdowie, a przez jego bramy przeszło około 30 tys. ludzi, spośród których ok. połowa w nim zginęła. Historia obozu sięga września 1939 r., kiedy to po wkroczeniu oddziałów Wehrmachtu na teren powiatu działdowskiego rozpoczęła się likwidacja inteligencji polskiej i osób cieszących się zaufaniem społecznym. Masowe aresztowania trwały do końca grudnia. Aresztowanych początkowo przetrzymywano w ciasnym więzieniu, a następnie w siedzibie Gestapo.
W Działdowie powstał obóz przejściowy dla jeńców wojennych kampanii wrześniowej. Byłe koszary 32 Pułku Piechoty stały się miejscem okrutnych egzekucji i kaźni. Masowe rozstrzeliwania, tortury, brak pożywienia i godnego traktowania stanowiły codzienność więźniów. Niemcy starali się ukryć prawdziwą skalę zbrodni popełnianych w obozie, paląc prochy pomordowanych i zakopując szczątki, jednak prace ekshumacyjne po latach ujawniły ogrom tragedii. Hitlerowcy posługiwali się obozem w Działdowie jako etapem pośrednim dla wielu więźniów, których potem wywożono dalej do innych miejsc zagłady, tj. Stutthof, Treblinka, Majdanek czy Auschwitz-Birkenau. Przez obóz przewinęły się tysiące osób: politycy, duchowni, nauczyciele, urzędnicy, Żydzi oraz przeciwnicy nazistowskiego reżimu.
Warunki życia w obozie były nie do zniesienia – głód, przemoc, tortury, epidemie chorób. Egzekucje odbywały się na terenie obozu, w piwnicach budynków oraz w pobliskich lasach. Świadectwa ocalałych więźniów oraz dokumentacja pozwoliły na odtworzenie obrazu piekła, jakim było Soldau KL. Likwidacja obozu nastąpiła w styczniu 1945 r., kiedy to Armia Czerwona wkroczyła do Działdowa. Jednak już po kilku dniach na terenie byłego obozu powstał Obóz Nakazowo-Rozdzielczy NKWD, gdzie znów tysiące ludzi padało ofiarą represji. Dopiero około października obóz został definitywnie zlikwidowany.
Dziś pamięć o ofiarach Soldau KL jest czczona poprzez liczne pomniki, tablice pamiątkowe i miejsca pochówku, przypominając o okrucieństwie, które miało miejsce w tym miejscu i o potrzebie nieustannego niesienia świadectwa prawdy o Holokauście.
