Muzeum Regionalne, ul. Sandomierska 1, Stalowa Wola
Siedzibą muzeum jest neoklasycystyczny pałac Lubomirskich, wybudowany pod koniec XVIII wieku.
W pałacu znajduje się stała ekspozycja pt. “Stacja Rozwadów. Między Lwowem a Krakowem”. Przedstawia historię Rozwadowa (obecnie dzielnicy Stalowej Woli) i okolicy oraz kulturę ludową i pradzieje regionu nadsańskiego.
Obecnie można także oglądać tu wystawę czasową pt. “Pierwotna Puszcza Sandomierska”. Wystawa ma na celu zaprezentowanie unikatowej fauny tego rejonu (ssaków, ptaków, a nawet owadów).
Na dziedzińcu pałacu znajduje się, złożona z kamiennych rzeźb, ekspozycja pt. “Galeria przez dotyk”. Przygotowano ją z myślą o osobach z dysfunkcją wzroku.
Galeria Malarstwa Alfonsa Karpińskiego, ul. Rozwadowska 12, Stalowa Wola
Jest to oddział Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli. Galeria poświęcona jest twórczości Alfonsa Karpińskiego, jednego z czołowych przedstawicieli Młodej Polski. Mieści się w zabytkowym, dawnym budynku sądu z początku XX wieku.
Na wystawie można zobaczyć 77 prac (obrazy olejne, rysunki, grafiki, akwarele i pastele). Ekspozycja zorganizowana jest tematycznie, wokół miejsc i wątków istotnych dla twórczości i życia artysty. Zaaranżowano tu także wnętrze jego pracowni.
Rynek, Sandomierz
Parkujemy samochód i udajemy się na zwiedzanie Sandomierza. Rozpoczynamy zaś od Rynku.
Znajduje się tutaj ratusz z 1349 r., rozbudowany później w stylu renesansowym. Wieża przy ratuszu została dobudowana w XVII wieku. Zwieńczona jest orłem z czasów Księstwa Warszawskiego.
Obok ratusza znajduje się XVIII-wieczna figura Matki Boskiej Niepokalanej. Na Rynku uwagę zwracają ponadto obudowa dawnej miejskiej studni i oryginalna rzeźba pn. “Zakotwiczenie nieba”.
Wokół Rynku znajduje się kilka zabytkowych kamienic. W jednej z nich, pod numerem 5, mieści się muzeum poświęcone serialowi pt. “Ojciec Mateusz”, którego akcja rozgrywa się w Sandomierzu.
W pobliżu Rynku warto zwrócić uwagę na Bramę Opatowską, pochodzącą z XIV wieku i stanowiącą relikt dawnych murów obronnych.
Zbrojownia rycerska Chorągwi Rycerstwa Ziemi Sandomierskiej, Rynek 5, Sandomierz
W zbrojowni można zobaczyć różne elementy dawnego uzbrojenia: zbroje, tarcze oraz hełmy, piki, halabardy, włócznie, miecze, topory, czy rapiery. Ponadto armaty, hakownice i muszkiety.
Zwiedzających oprowadzają… rycerze. Pod ich czujnym okiem można przymierzyć zbroję, lub wziąć do ręki broń. Na panie czekają dworskie suknie oraz czepce różnych typów.
Część ekspozycji zajmują narzędzia kata: topory i miecze katowskie, dyby, pręgierze, kajdany, madejowe łoże, czy maski hańbiące.
Podziemna trasa turystyczna, Rynek 10, Sandomierz
Jest to część kilkukondygnacyjnych komór i chodników, które znajdują się pod sandomierską starówką. Kiedyś służyły jako składy kupieckie. Wykorzystywano je także jako schronienie w razie niebezpieczeństwa.
Trasa turystyczna ma 470 metrów długości. Najgłębsze wyrobiska sięgają 12 metrów. W kolejnych pomieszczeniach znajdują się różne ekspozycje – archeologiczna, etnograficzna, a także dotycząca kopalni soli w Bochni. Zwiedzanie odbywa się z przewodnikiem.
Kościół pw. św. Jakuba Apostoła, ul. Staromiejska 3, Sandomierz
Jest to najstarszy kościół w Sandomierzu, jeden z najstarszych i najcenniejszych w Polsce. Został zbudowany w XIII wieku razem z klasztorem Dominikanów (jest to drugi klasztor dominikański w Polsce i jeden z najstarszych w Europie).
Świątynia stanowi przykład połączenia sztuki romańskiej i gotyckiej. Ma charakter budowli obronnej (podobnie jak przylegający doń klasztor). Na początku XIV wieku dobudowano do niej dzwonnicę, w której zawieszone są trzy dzwony (dwa z nich należą do najstarszych w Polsce i w Europie).
Wewnątrz warto zwrócić uwagę na późnorenesansową kaplicę bł. Sadoka i 48 Sandomierskich Dominikańskich Męczenników. Upamiętnia ofiary rzezi dokonanej w XIII wieku na zakonnikach przez wojska mongolsko-tatarskie. W świątyni znajduje się także cudowny obraz Matki Bożej Różańcowej, pochodzący z I połowy XVII wieku.
Po drodze do kościoła przejdziemy przez Ucho Igielne – zabytkową bramę, dawniej będącą częścią murów obronnych, przez którą prowadziła droga łącząca go z drugim istniejącym wówczas w Sandomierzu klasztorem dominikańskim.
Wąwóz Królowej Jadwigi, Sandomierz
Jest to piękny i malowniczy wąwóz lessowy. Jego długość wynosi około 500 metrów, maksymalna wysokość zaś około 10 metrów. Według legendy swą nazwę zawdzięcza częstym odwiedzinom królowej Jadwigi, która przychodziła tu przy okazji wizyt w pobliskim kościele pw. św. Jakuba Apostoła.
Zamek w Sandomierzu, ul. Zamkowa 12, Sandomierz
Gotycki zamek został wzniesiony w XIV wieku. W XVI wieku przebudowano go w renesansową rezydencję. W 1656 r. został wysadzony przez wojska szwedzkie. Ocalało jedynie skrzydło zachodnie, które zostało przebudowane w istniejący obecnie budynek typu pałacowego.
Mieści się w nim Muzeum Okręgowe. Zgromadzone tutaj zbiory poświęcone są m.in.: dziejom zamku, historii miasta, kulturze ludowej Sandomierzaków i Lasowiaków, czy też pradziejom ziemi sandomierskiej.
Oryginalne i ciekawe wystawy poświęcone są Jarosławowi Iwaszkiewiczowi oraz wyrobom z krzemienia pasiastego.
Bazylika katedralna pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, ul. Katedralna 1, Sandomierz
Historia świątyni sięga XII wieku. Przebudowano ją w 1360 r. – tę datę uznaje się za początek obecnej bazyliki.
Jej bogate wnętrze ma charakter barokowy. Ołtarz główny wykonano z czarnego, inkrustowanego marmuru. Przy filarach międzynawowych znajduje się cenny zespół ołtarzy rokokowych. Na ścianach naw można podziwiać obrazy o tematyce martyrologicznej, zaś cztery obrazy pod chórem przedstawiają ważne wydarzenia z historii miasta. W prezbiterium zobaczymy polichromie z XV wieku, w stylu bizantyjsko-ruskim.
Muzeum Diecezjalne “Dom Jana Długosza”, ul. Długosza 9, Sandomierz
Muzeum mieści się w XV-wiecznym budynku księży mansjonarzy, ufundowanym przez Jana Długosza. Można tu zobaczyć zabytki sztuki sakralnej z terenu Sandomierza i ziemi sandomierskiej, m.in.: obrazy, rzeźby, czy rękopisy.
Warto zwrócić uwagę na ofiarowany przez Władysława Jagiełłę relikwiarz drzewa Krzyża Świętego, XIII-wieczną rzeźbę Madonny z Goźlic, czy rękawiczki królowej Jadwigi. Ciekawe są także eksponaty przedstawiające sarmacką obyczajowość pogrzebową.
Rezerwat przyrody Góry Pieprzowe
Góry Pieprzowe są to pagóry, które stanowią tutaj wysoką krawędź doliny Wisły. Są bardzo stare – mają 500 milionów lat! Ich nazwa wzięła się od łupków, które wietrzejąc przypominają ziarna pieprzu.
Specyficzne jest też dla nich występowanie obok siebie roślinności charakterystycznej dla stepów i terenów podmokłych. Ponadto znajduje się tu największe w Polsce (prawdopodobnie także w Europie) skupisko dzikich róż.
Dojście z centrum Sandomierza zajmuje około 1 godziny (szlak czerwony).