Zwiedzanie zaczynamy od kościoła filialnego pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Panny Marii i św. Zuzanny. Został wybudowany pod koniec XIII w., a w kolejnych przechodził przebudowy i remonty. Jest jednonawowym kościołem wykonanym z kamienia. Wieże świątyni posiadają hełmy z XVI w. W środku znajdziemy tryptyk przedstawiający Świętą Rodzinę oraz fragmenty późnogotyckiej polichromii z XVI w.

W pobliżu świątyni znajdują się ruiny imponującego niegdyś pałacu. Jest to zabytkowa rezydencja z XVIII w. Historia tego miejsca sięga daleko wstecz, gdyż wcześniej, tj. w XIV w. istniał tu zamek, który zniszczono w czasie wojen husyckich, a następnie- renesansowy dwór. Kolejny powstał w stylu barokowym dla Henryka hr. von Churchswand. Niestety, musiał zostać rozebrany ze względu na teren osuwiskowy. Wybudowano więc nowy, który przetrwał do naszych czasów. Przeszedł jednak wiele zmian.

Fasada budynku dziś jest w stanie ruiny. Elewacja posiada trzyosiowy ryzalit i alkierze. Wnętrza pałacu kryją dwu- i trzytraktowy układ pomieszczeń, z częściowo zachowanymi sklepieniami, a sam budynek jest częścią większego kompleksu- trzech oficyn mieszkalnych i 5 ha parku, który również wymaga remontu.

Zwiedzanie Ząbkowic Śląskich, które do 1946 r. nazywały się Frankenstein, zaczniemy od Dworu Kauffunga, który jest siedzibą Izby Pamiątek Regionalnych. Jest to najstarszy zachowany budynek mieszkalny w mieście. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1504 r. Od tego czasu zmieniał wielokrotnie właścicieli, aż do czasów współczesnych. W XX w., starania o ocalenie tego historycznego miejsca podjął Józef Glabiszewski, który doprowadził do otwarcia muzeum na parterze budynku.

Izba oferuje bogate zbiory związane z historią miasta i życiem jego mieszkańców. W 18 pomieszczeniach można podziwiać różnorodne eksponaty, np. archeologiczne znaleziska, starą broń, meble, kufry posażne i podróżne, starodruki, tarcze strzelnicze bractwa kurkowego, a nawet radia i telewizory. Jedną z ciekawszych ekspozycji jest izba śląska, prezentująca rzadkie, ludowe, ręcznie malowane meble oraz repliki strojów używanych na Dolnym Śląsku przed II wojną światową. W muzeum znajduje się także maszynka do wyrobu domowych cukierków, która szczególnie przyciąga uwagę dzieci.

Wśród innych interesujących eksponatów warto wymienić studnię o głębokości 20 m, znajdującą się wewnątrz budynku oraz zwój Tory, prawdopodobnie pochodzący z ząbkowickiej synagogi. Dodatkowo, na parterze znajduje się trasa “Śladami dr Frankensteina”, prezentująca tajemnicze laboratorium tego bohatera. Skąd taki pomysł? Otóż w XVII w., w mieście, które wówczas nosiło nazwę Frankenstein, wybuchła epidemia dżumy, w wyniku której prawie trzecia część miejscowej ludności zginęła. Oskarżeni o to zostali grabarze, których następnie spalono na stosie. Dwieście lat później angielska pisarka Mary Shelley stworzyła postać szalonego naukowca, który ożywił bezimiennego potwora. Co zainspirowało ją do tego, aby główny bohater nosił imię Frankenstein? Odpowiedź na te pytania znajdziecie w Izbie 🙂.

W muzeum znajduje się kasa biletowa, w której należy kupić wejście do następnych atrakcji, tj. do zamku i Krzywej Wieży.

Strona izby

Zamek w Ząbkowicach Śląskich to obiekt o bogatej historii sięgającej 700 lat wstecz. Pierwotnie była to budowla gotycka z XIV w., która przeszła wiele przemian i zniszczeń w wyniku licznych działań wojennych. Dwa stulecia później, książę Karol I Podiebrad zlecił budowę renesansowej rezydencji na miejscu starej warowni. Nowy zamek, mimo wielu innowacyjnych rozwiązań architektonicznych i obronnych, nigdy nie został w pełni ukończony z powodu kłopotów finansowych i trudności związanych z sytuacją polityczną tamtych czasów.

W czasie wojen i oblężeń, pałac kilkakrotnie zmieniał właścicieli, a jego struktura ulegała uszkodzeniom i przebudowom. Po II wojnie światowej, w ramach prac konserwacyjnych i rewitalizacyjnych, zamek został zabezpieczony i udostępniony do zwiedzania. Obecnie jest to ruina, ale zachowane elementy pozwalają na wyobrażenie sobie dawnej świetności tej rezydencji.

Zamek składał się z czterech dwupiętrowych skrzydeł, które posiadały funkcje mieszkalne, jak i obronne, co widoczne jest w różnorodności ich konstrukcji i wyposażenia. Obiekt posiadał także unikatowe rozwiązania, tj. system kanalizacyjny, kaponiery czy basteje. Mimo, że zamek pozostał jedynie ruiną, prace konserwatorskie oraz projekty rewitalizacyjne przywracają mu dawną świetność.

Dokładna data i pierwotny cel budowy Krzywej Wieży pozostają tajemnicą. Istnieje szereg teorii na temat pochodzenia tej budowli. Według jednej z nich, może ona być pozostałością dawnego zamku, który istniał tu jeszcze przed powstaniem miasta. Inna koncepcja sugeruje, że umieszczona w najniższym punkcie starego miasta wieża pełniła funkcję bramy miejskiej. Trzecia teoria wskazuje, że została wzniesiona jako miejska dzwonnica, spełniając tę rolę od XV w. aż do okresu II wojny światowej.

Wieża osiąga wysokość 34 m, a jej nietypowe odchylenie od pionu wynosi 2,14 m. W XIX w. górna część konstrukcji została zniszczona przez wielki pożar, jednak zamiast ją rozebrać, postanowiono ją odbudować, dodając charakterystyczne zwieńczenie w postaci jaskółczych ogonów. Obecnie, Krzywa Wieża pełni funkcję punktu widokowego.

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, dlaczego wieża uległa pochyleniu. Hipotezy obejmują wstrząsy tektoniczne oraz osiadanie fundamentów. Istnieje także legenda sugerująca, że wieża mogła zostać zbudowana pochylona z zamiarem stworzenia unikalnej struktury.

Parę kroków od wieży mamy kościół św. Anny, który został zbudowany w XIII i XIV w. w stylu gotyckim. Podczas najazdu wojsk husyckich w kolejnym wieku oraz pożaru, świątynia uległa uszkodzeniu, co wymusiło odbudowę i rozbudowę. W XVIII w. rozbudowano ją o późnobarokową kaplicę św. Anny, a w następnym stuleciu przeszła renowację w stylu neogotyckim.

Kościół jest trzynawową budowlą halową, nakrytą różnymi rodzajami sklepień. We wnętrzu znajdują się liczne dzieła sztuki, m.in. rzeźba Świętej Anny Samotrzeciej z 1493 r., ołtarz główny z obrazem św. Anny pędzla J. Classena z Antwerpii oraz barokowe organy. Dodatkowo, w obiekcie znajdują się również liczne epitafia i nagrobki, np. nagrobek księcia Karola I z Podiebradu i jego żony Anny Żagańskiej.

Udajemy się teraz na rynek, który otaczają urokliwe kamienice. Na placu znajduje się ratusz, który jest symbolem historii i zmian, które zaszły w tym mieście od jego założenia. Obecna neogotycka budowla stoi na miejscu szóstego ratusza, który wzniesiono tam od czasu powstania Ząbkowic. Pierwszy budynek sięgał aż do XIV w., a kolejne budowle przetrwały liczne wydarzenia, m.in. najazdy husytów czy pożary.

Obecny ratusz wybudowano w XIX w. Aby zebrać fundusze na jego budowę, władze miasta wybiły miedziany medal, który sprzedawano w całych Niemczech. Na jednej stronie widniał wizerunek starego ratusza z napisem „Gott half” (Bóg pomógł), na drugiej – ruiny ratusza po pożarze z napisem „Gott hilf” (Bóg pomoże). Biurko dawnych burmistrzów, które kiedyś znajdowało się w ratuszowym gabinecie, teraz stanowi cenny eksponat w Izbie Pamiątek Regionalnych.

Dodatkowo, na rynku znajduje się najstarsza w Ząbkowicach apteka. Jej korzenie sięgają XVI w. Założona przez medyka Johanna Koppe von Rauenthal, uzyskała przywilej od księcia Karola I na prowadzenie pierwszej miejskiej apteki. Funkcjonuje do dnia dzisiejszego.

Jeśli chodzi o historię powstania miasta to miało ono swój początek w XIII w. Najstarszy zapis wzmiankujący “civitas Frankenstein” pochodzi z 1287 r. Ząbkowice miały zastąpić dwie wcześniejsze, nieudane lokacje miejskie- Przyłęk (Frankenberg) i Kozińce (Löwenstein). Stąd wzięła się nazwa Frankenstein.

W XIX w., w wyniku reform, rozebrano fortyfikacje miejskie, a miasto doświadczyło wielkiego pożaru. Jednakże, po tej tragedii nastąpił okres intensywnego rozwoju, zbudowano wiele nowych budynków, szpitali, szkół oraz wodociągi i kanalizację. Po II wojnie światowej miasto weszło w granice Polski, a niemiecka ludność została wysiedlona.

Pałac w Kluczowej, zbudowany przed 1600 r. to renesansowy dwór obronny. Wielokrotnie go przebudowywano, a obecną, klasycystyczną formę przybrał w XIX w., za czasów właściciela Jan Nepomucena Rusta. Był on znanym chirurgiem, profesorem chirurgii na Uniwersytecie Jagiellońskim i Berlińskim oraz osobistym lekarzem króla Fryderyka Wilhelma III. Projekt przebudowy opracował niemiecki architekt Karl Friedrich Schinkel, znany również m.in. z projektowania pałacu w Kamieńcu Ząbkowickim. Obecnie pałac znajduje się w złym stanie technicznym, grożąc zawaleniem.

Główne wejście do budynku jest ozdobione trójarkadowym podcieniem z balkonem, podtrzymywanym przez jońskie kolumny. Nad wejściem znajduje się kartusz herbowy. W przeszłości pałac przechodził wiele zmian własnościowych, będąc m.in. w posiadaniu rodów von Haugwitz, von Pogrell z Owiesna, von Pfeil, von Nimptsch, Strachwitz i Rust. Obecnie jest własnością prywatną.

Pałac Gladishof, potocznie znany jako “Zamczysko”, to zabytkowa rezydencja zbudowana na przełomie XVII i XVIII w., kiedy to posiadłość nabył Nickel Tiebert. W kolejnym stuleciu przeszedł gruntowną przebudowę w stylu neogotyckim i eklektycznym. Zmieniał również właścicieli. Po II wojnie światowej pałac popadł w ruinę, jednak w latach 90. XX w. został zakupiony przez spółkę “Nova Polska majątek rolny Zamczysko” i rozpoczęto jego renowację. Obecnie budynek został w znacznym stopniu wyremontowany, otrzymał nowy dach, otynkowano część elewacji i wyposażono wnętrza w stylowe meble. Park wokół pałacu również został uporządkowany i oczyszczony z samosiewek.

Pałac jest dwukondygnacyjny, z wieżą w elewacji północnej i oknami w stylu Tudorów. Wnętrza zostały zniszczone po II wojnie światowej, ale systematycznie prowadzone prace remontowe pozwoliły na ich odrestaurowanie.

Obecnie pałac jest wykorzystywany do organizacji różnorodnych imprez kulturalnych oraz spotkań prywatnych. Choć jest w prywatnych rękach i nie jest otwarty dla zwiedzających jak muzeum, mi udało się go zobaczyć.