Wizytę w Krasnymstawie zaczynamy od rynku. Będąc tu warto zwrócić uwagę na fasadę ratusza, zbudowanego w latach 20. XX wieku. Ciekawie prezentuje się również pomnik Stanisława Bojarczuka, pochodzącego z okolic Krasnegostawu chłopskiego poety. Znajduje się tu również inny monument, poświęcony żołnierzom, partyzantom i więźniom poległym w czasie II wojny światowej.

Świątynię zbudowano na przełomie XVII i XVIII wieku, jako kościół zakonny jezuitów. Warto zobaczyć jego bogate wnętrze. Uwagę zwraca XVIII-wieczny ołtarz główny. Z tego samego okresu pochodzą także dwa duże ołtarze boczne. Sklepienie pokrywa polichromia ze scenami z życia św. Franciszka Ksawerego z 1721 r.

Będąc tu warto także zwiedzić ogród biblijny, zlokalizowany u podnóża skarpy na której stoi kościół. Jego częścią jest imponujący ogród chiński, zwany Marzeniem św. Franciszka Ksawerego, który pragnął… ewangelizować Państwo Środka.

Historia zamku sięga końca XV wieku. W II połowie XVI wieku został on rozbudowany, zyskując renesansowy kształt. Zamek często zmieniał właścicieli. W 1656 r. został zniszczony przez Szwedów. W 1665 r. strawił go pożar. Został później odbudowany, jednak po kolejnym pożarze w 1794 r. nie miał już tyle szczęścia. Do dziś pozostała po nim tylko ruina.

Jest to jeden z nielicznych w Polsce grobów piramidalnych, a zarazem najstarszy i najwyższy (mierzy ponad 26 metrów). Zbudowano go w I połowie XVII wieku. Prawdopodobnie pochowano tu podkomorzego chełmskiego Pawła Orzechowskiego, który, jako arianin, nie mógł spocząć na katolickim cmentarzu. Zdecydował zatem o zbudowaniu dla siebie tego oryginalnego grobowca.

Budowla położona jest na niewielkim wzgórzu. Prawdopodobnie powstała na miejscu wczesnośredniowiecznego grodu.

Zwiedzając chełmski rynek warto zwrócić uwagę na pozostałości ratusza z XV wieku, a także na zrekonstruowaną miejską studnię. Można tu także zobaczyć pomnik Poległych, upamiętniający chełmian, którzy zginęli w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. Obok niego rośnie ajlant gruczołowaty, będący pomnikiem przyrody.

Jest to unikatowy labirynt podziemnych korytarzy, które wykuto w kredzie, w związku z eksploatacją jej złóż. Kredę wydobywano tu od średniowiecza do XIX wieku. Po zakończeniu wydobycia część wyrobiska została przekształcona w trasę turystyczną.

Jej długość wynosi półtora kilometra. Podczas zwiedzania obejrzymy kilka ekspozycji: geologiczną, archeologiczną oraz prezentującą historię miasta. Wśród licznych ciekawostek poznamy legendę o pochodzeniu godła Chełma. Zwiedzanie możemy zakończyć… w restauracji, udając się do niej wyjściem z XVIII wieku.

Kościół zbudowano w latach 1753-1763, jako uzupełnienie istniejącego od końca XVII wieku kolegium pijarów. Choć był wielokrotnie remontowany, zachował pierwotną formę. We wnętrzu duże wrażenie robi XVIII-wieczna iluzjonistyczna polichromia. Warto zwrócić uwagę także na drewniane ołtarze z rokokową dekoracją rzeźbiarską oraz na rzeźbioną ambonę i chrzcielnicę w kształcie rogu obfitości.

Jest to najstarsza część miasta. Do XVII wieku stał tu zamek. Obecnie najważniejszym budynkiem wzniesienia jest bazylika kolegiacka pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Została zbudowana w XVIII wieku jako katedra unicka. Od tego czasu kilkukrotnie zmieniała wyznanie. Obecnie należy do Kościoła rzymskokatolickiego. Jest to sanktuarium Matki Bożej Chełmskiej.

Jej wyposażenie jest skromne. Uwagę zwraca srebrne antepedium ołtarza głównego z 1750 r., przedstawiające hołd rycerstwa polskiego przed obrazem Matki Boskiej Chełmskiej, po zwycięstwie w bitwie pod Beresteczkiem. Warto odwiedzić także krypty w podziemiach kościoła, gdzie chowani byli m.in. biskupi uniccy.

Wśród licznych zabudowań Góry Zamkowej warto zwrócić uwagę na stojącą przed kościołem XIX-wieczną dzwonnicę, pełniącą funkcję tarasu widokowego. Mieści się w niej także Mauzoleum Ofiar Terroru Hitlerowskiego. Z kolei za kościołem znajduje się Brama Uściługska, zbudowana w 1616 r. Jest to najstarsza zachowana budowla Chełma, niegdyś stanowiąca element jego obwarowań.