Historia Iłży i jej okolic sięga czasów prehistorycznych, a pierwsze ślady osadnictwa pochodzą z paleolitu (około 15 tys. lat p.n.e.), związane z eksploatacją krzemienia czekoladowego. W neolicie rozwijały się tu kultury rolnicze, jak kultura pucharów lejkowatych. W epoce brązu na terenie Iłży funkcjonowała kultura łużycka, znana z rozwoju rolnictwa i metalurgii. Z kolei epoka żelaza przyniosła osadnictwo związane z kulturą przeworską.
We wczesnym średniowieczu w Iłży powstał gród, który stanowił lokalne centrum handlowe i rzemieślnicze. Miasto, przeniesione w XIII w. na nowe miejsce u podnóża zamku, otrzymało prawa miejskie pod koniec tego stulecia. W kolejnym stuleciu zbudowano kamienne mury miejskie i bramy, a rozwój Iłży przyspieszył dzięki przywilejom handlowym. Ratusz wzniesiony w 1576 r. był centralnym punktem rynku, który z czasem nabrał trapezowatego kształtu. W jego podziemiach znajdowało się więzienie i magazyn towarów, na piętrze można było znaleźć miecz katowski. Obecnie, pozostałości po ratuszu są wyeksponowane w płycie rynku.
